W 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego pamiętamy o Henryku Ostachiewiczu i innych Głuchych powstańcach.
Udział osób niesłyszących w Powstaniu był ewenementem na skalę światową.
Powstanie warszawskie w dniach 1 sierpnia – 3 października 1944 r. – wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji „Burza”, połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Największa operacja militarna Armii Krajowej. Swoim maksymalnym zasięgiem objęła część lewobrzeżnych dzielnic miasta, niewielki obszar prawobrzeżnej Warszawy, a także Puszczę Kampinoską, Legionowo i okolice Marek. Była to największa bitwa stoczona podczas II wojny światowej przez organizację podziemną z wojskami okupacyjnymi.
O godzinie „W” dowódcą oddziału głuchoniemych był podporucznik Wiesław Jabłoński „Łuszczyc”, a jego zastępcą niesłyszący Kazimierz Włostowski „Igo”, który miał stopień kaprala, wszyscy inni byli strzelcami. Po kilku dniach oddział głuchoniemych został włączony do plutonu starszego sierżanta Edmunda Malinowskiego „Mundka”, awansowanego później na podporucznika. Dotychczasowy dowódca głuchoniemych, podporucznik Wiesław Jabłoński „Łuszczyc” odszedł do oddziałów walczących na Czerniakowie. Organizacyjnie Pluton Głuchoniemych był to II (1107) pluton, 3. kompanii kapitana „Redy”, batalionu majora „Miłosza”, zgrupowania podpułkownika „Sławbora”, Śródmieście – Południe. Odtąd w skład Plutonu wchodzili zarówno głusi jak i słyszący, Pluton liczył około 50 żołnierzy, wśród których w różnym okresie było od 26 do 33 głuchych w tym 3 kobiety. Opiekunem i kapelanem Plutonu był ksiądz prałat Jan Kuczyński, pełniący obowiązki kapelana kompanii „Reda”.
Szlak bojowy
W pierwszych dniach powstania Pluton Głuchoniemych posiadał zaledwie kilka granatów i przewidziany był do akcji pomocniczych. W tym charakterze przeszedł swój chrzest bojowy biorąc udział przy zdobywaniu „Soldatenheim” mieszczącego się w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. Inne grupy powstańcze wyruszyły do ataku z ulicy Hożej, Wspólnej i Mokotowskiej. Po godzinnej bitwie zajęto gmach gimnazjum, który Niemcy podpalili a sami uciekli do budynku YMCA i na teren Sejmu. Podczas gaszenia pożaru jeden głuchy został poparzony.
Dnia 9 sierpnia 1944 Pluton podzielono na grupę liniową liczącą 10 ludzi i grupę pomocniczą w składzie 16 ludzi. Grupę liniową przydzielono odtąd do pełnienia warty w zdobytym gimnazjum, w kinie „Napoleon”, na ulicy Frascati, na posterunkach wokół Instytutu, w przyległych ogrodach i na Wiejskiej. Głusi powstańcy byli uzbrojeni w kilka granatów i butelki z benzyną, a broń wydawano im na czas pełnienia warty. Służbę wartowniczą głusi pełnili najczęściej z powstańcami słyszącymi. Budowali też barykady, przejścia w piwnicach i wykonywali inne prace pomocnicze.
Dnia 2 września 1944 podczas silnego ataku niemieckich „Sztukasów” na plac Trzech Krzyży zostaje zburzony kościół św. Aleksandra, gimnazjum im. Królowej Jadwigi, kino „Napoleon” oraz został uszkodzony, zajęty przez Niemców, fronton budynku YMCA (obecnie Kwatera Główna ZHP przy ul. Konopnickiej). Niemcy wpadli w popłoch, co wykorzystali powstańcy, ruszyli do natarcia i zdobyli budynek YMCA – w ataku tym brał udział Pluton Głuchoniemych.
W kolejnych dniach powstania Pluton pełnił funkcje wartownicze, brał udział w wielu starciach z Niemcami. Po kapitulacji większość głusi wyszła z Warszawy z ludnością cywilną, do niewoli niemieckiej poszło 9 głusi wraz ze swoim dowódcą.
Historia Plutonu Głuchoniemych. Wcześniej, niż Powstanie
Pluton Głuchoniemych rozpoczął swoją podziemną działalność w 1941 roku, a zatem cztery lata przed Godziną „W”. Siedziba plutonu mieściła się w Instytucie Głuchoniemych, noszącym wówczas nazwę Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych, zlokalizowanym na warszawskim placu Trzech Krzyży.
Pluton działał z inicjatywy i pod opieką konspiratora Związku Walki Zbrojnej, ppor. Wiesława Jabłońskiego ps. „Łuszczyc”, szkolenia prowadził weteran wojny polsko-bolszewickiej i III Powstania Śląskiego, st. sierż. Edmund Malinowski ps. „Mundek”. Głusi nosili na ramieniu opaskę z napisem „Taubstumme” czyli „Głuchoniemy”. Każdy z nich posiadał też niemieckie zaświadczenie. To sprawiało, że mogli bezpiecznie wykonywać swoje zadania, bowiem Niemcy ich nie kontrolowali.
Inną ważną postacią dla Plutonu Głuchoniemych był Kazimierz Włostowski, zastępca dowódcy plutonu, pseudonim „Igo”. Był dowódcą grupy g/Głuchych powstańców w Plutonie Głuchoniemych – co stanowiło ewenement w skali światowej.
Grupa przed Powstaniem liczyła około 20 osób, stopniowo jej liczebność zwiększyła się do 50 osób, w tym, zależnie od okresu, od 26 do 33 niesłyszących.
Członkowie Plutonu składali przysięgę w języku migowym.
Film “Głośniej od bomb” rapera Pjusa, :
Nie musisz słyszeć, by walczyć z wrogiem,
nie musisz słyszeć, by walczyć o swój dom,
nie musisz słyszeć, by za innych skoczyć w ogień,
gdy serce bije głośniej od bomb.
Zobacz: Pjus – Głośniej od bomb – Life after deaf (youtube.com)
Henryk Ostachiewicz
Henryk Ryszard Osten-Ostachiewicz – Głuchy artysta malarz, urodził się 28 lipca 1911 roku w Wilnie. Mając rok zachorował na szkarlatynę, która spowodowała głuchotę. Uczył się w warszawskim Instytucie Głuchych i Ociemniałych oraz uczęszczał na wieczorowe kursy malarstwa i sztuki stosowanej.
W czasie II wojny światowej służył w straży obrony przeciwlotniczej w Warszawie, też brał udział w konspiracji w plutonie głuchoniemych, brał też czynny udział w Powstaniu Warszawskim.
Henryk jako pierwszy działacz, tuż po wojnie przeniósł się na stałe z Warszawy do Szczecina razem z niesłyszącą żoną i córką. I to właśnie on, razem z żoną, zaczął organizować spotkania głuchych w Szczecinie. Najpierw we własnym mieszkaniu, a później gdzieś w suterenie. Brał czynny udział w życiu kulturalnym i społecznym.
Był jednym z współzałożycieli Związku Polskich Artystów Plastyków w Szczecinie. W 1949 roku znalazł lokal przy ul. Monte Casino, kiedyś Armii Czerwonej i tam mieściła się siedziba PZG do 1980 roku. Był inicjatorem tworzenia koła PZG oraz Prezesem w latach 1949-1954. Prowadził on kursy języka polskiego dla analfabetów głuchych, aby głusi rozumieli i znali język polski. Oprócz tego specjalizował się w zakresie malarstwa sztalugowego i grafiki użytkowej. Malował wspaniałe, ciepłe pejzaże oraz wysmakowane portrety.
Zmarł w roku 1974. Na budynku, w którym mieszkał przy al. Jana Pawła II 41 w Szczecinie, gdzie artysta żył, tworzył i spotykali się głusi, wisi teraz tablica pamiątkowa.
Wideo w PJM: Henryk Osten-Ostachiewicz — Grupa Artystów Głuchych (gag.art.pl)
Głusi żołnierze Armii Krajowej uczestniczący w Powstaniu Warszawskim 1944 r.:
Ewa Maria Adamiak – Ewa
Włodzimierz Anders – Tezet
Wacław Bałdecki – Żubr
Edward Bednarski – Karabin
Władysław Bednarzewski – Orzeł
Janusz Bedyński – Sekund
Stanisław Cepek – Introl
Stefan Czarnecki – Omega
Bolesław Chruściel – Kot
Marian Falencki – Halmar
Stanisław Gajda – Gaj
Edward Gora – Mały, Cichy
Jan Mieczysław Klimczewski – Tajemniczy
Henryk Ludomir Kondrad – Żbik
Mikołaj Kozyrew – Bohun
Antoni Krokiewicz – Antek
Zygmunt Lehmann – Miarka
Mieczysław Lubomski – Dzik
Jan Edmund Maciejczyk – Jastrząb
Jerzy Obrycki – Bim
Henryk Ostachiewicz – Zoryś
Zofia Pruska-Goszczyńska – Zośka
Witold Sawicki – Kamień
Tadeusz Słojkowski – Tygrys
Karol Stefaniak – Kajtek
Jan Antoni Sopyło – Igła
Jadwiga Steć-Smoczkiewicz – Jaskółka
Kazimierz Sułowski – Czuwaj
Wacław Szyszkowski – Us
Henryk Wasiłowski – Czerwony
Helena Witalska – Olga
Kazimierz Włostowski – Igo
Franciszek Zonenberg – Olza
Zdzisław Zwierzchoniewski – As
Ku chwale i pamięci żołnierzy Armii Krajowej.
Źródło:
- Pluton Głuchoniemych żołnierzy AK – PZG Warszawa
- Pluton Głuchoniemych – Wikipedia, wolna encyklopedia
- 78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Zasługi Plutonu Głuchoniemych. – Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego (firr.org.pl)
- Nieznane fakty o niesłyszących żołnierzach Armii Krajowej i ich dowódcy #armiakrajowa #wojnaświatowa (youtube.com)
- Pluton Głuchoniemych w Powstaniu Warszawskim (aleteia.org)
- Archiwum Historii Mówionej – Edward Gora (1944.pl)
- Okruchy Historii: Pluton Głuchoniemych – Nieme poświęcenie
- Lista Mocy 1918-2018. Henryk Osten-Ostachiewicz – niepelnosprawni.pl
